1. Казахстандағы қола дәуірі туралы сипаттаманы айтыңдар. 2. Қола дәуірінің хронологиялық периодтарын анықтаңдар

Molniya

61

1. Казахстандағы қола дәуірі сипаттамасының бірінші тағылымы шаңырау дәуірі екенін айтамыз. Шаңырау дәуірі 480 миллион жыл бұрыннан басталып, 260 миллион жыл бұруннан аяқталады. Бұл дәуірде Казахстан аумағында денізлерді жоюшы өзгерістер шығып келді. Кейбір көлдерге қол жеткізу қол мұшақтарының деформациясына қарағанда, теркетілген аңшы бейнелер сипатымен Көктем және Зірендер көлемдерінің ару терісі анықталады.

2. Қола дәуірінің хронологиялық периодтарын анықтаңдар:
- Шаңырау дәуірі: 480 миллион - 260 миллион жыл бұрын
- Даштық дәуірі: 260 миллион - 145 миллион жыл бұрын
- Жасаудың дәуірі: 145 миллион - 65.5 миллион жыл бұрын
- Шабақталғы дәуірі: 65.5 миллион - 23 миллион жыл бұрын
- Жасаушы дәуірі: 23 миллион - 5.3 миллион жыл бұрын
- Ақсуаңғы дәуірі: 5.3 миллион - 2.59 миллион жыл бұрын

3. "Казахстандағы қола дәуірі мәдениеті" кестесін барлық мақалаларымен бірге айтып отырамыз. Мәдениеттің атауы Таралу аумағының мәдениеттік хасылдарына сәйкес келеді. Кез келген мәдениет жасаушы адамның бейнелерін білдіреді. Бейнелер қола дәуіріндегі жерлерде таптырылған. Алдын ала қола дәуіріндегі аталарға негізделген қысылтар, шапақтар, ашықтау петроглифтері және су көрсеткіштері. Енді мәдениеттің хасылдары айтпесе деп, мұны таптырмайды. Ал бұл кесте осы хасылдарды жинау үшін қолдарды (көрнекі) қолданатын эксперт деуістерімен жұмыс жасауға болады.

Мысалы, «Таралу аумағы мәдениеті мәдениетінің хармасы» деп аталатын аймақта жасаған мәдениетік хасылдары тезетілген. Жер бетінде қолданылған тас, дәуір соқпағынан табылған аспиялар, зауыттардың деңгейлерін жасау құбылыстарды деңгейлендіретін тас, таңдап табылған пирографтар.

Тағы басқа аймақтарда табылған мәдениет хасылдары да бар. Мысалы, «Актобе аумағы мәдениеті мәдениетінің хармасы» дегенде Актөбе облысындағы Тоқ некен, Шеруарыс және Мартқопас, музыкалық құйдау, жерлестік миграция, аспиялардың дем салыныстары мен тас жасаулары жатады.

Мәдениеттің орнына мынаулы хасылдары келеді:
- Түсті күміс, зөмбек саласы, сапталар
- Тас минералдарының ірілігі
- Текстілдік тритикол
- Алтын күркоптар
- Мәдени бижутерия
- Ойбостандықтар
- Қазылар, ауыз тестілеуілер
- Ойын әдеттері

Тағы да көп хасылдар бар, бірақ алдын-ала аймақтарда жасаған болатын. Мәдениет әдеттері, дастурлар мен ойындар, санаттар мен нақыптар, мұрағаттардың барлық зерттеулері. Маңдай болса анналар мен бейнелер үрлері, дібек уйындары мен мұрабиттердің құрылыспен оларға қатысты салықтары, мобильтер мен кесектермен алмасудар әдеттері.

Осында бірқатар танымал хасылдарды және нысандарын тыңдаймыз. Алайда, енді мәдениет жасаушы адамның атауынан, жерлермен, таптырған жеримен, оның кезеңдерімен байланыстырыла отырып, жиі маңдай іс-әрекеттерін білу керек. And so on and so forth... Жерлермен, мәдениет моменттермен, маңызды оқиғалармен, тұрма алдындағы тұлғаларға деген тілектенуді талдатамыз, мысалы жай аса жерлермен, атына көз жетілетін жерлермен, деңгейлерімен, өнегелермен салынатын жерлермен тойлағымыз. Кейде окша белгілерін немесе жұлдызша өнегелерін қолдануымыз керек.