104-бет; Кітап, 1- тапсырма: Сөйлемдерді талғаулы түрде қалпына келтіру үшін жататын сөздіктер немесе себеп-салдар

Яблоко_4481

37

Сөйлемдерді талғаулы түрде қалпына келтіру үшін кейбір сөздіктер немесе себеп-салдар сөздіктері қажет. Бұл сөздіктер сөйлемдің бір сыңары ретінде анықталса, сөйлемді оңдату мүмкін.

Мысалы, енді қазіргі сүреттерді қараңыз:

1. "Қазақстанның жер қойнауы әлі де, көп игерілмеген табиғи байлықтарға толық емеспіздер ғана игерілген." - Бұл сөйлемде себеп-салдар сөздіктерімен "әлі де" және "толық емеспіздер" пайда болды. Олар сөйлемнің бір сыңары ретінде анықталса, себеп-салдарды оңдау қажет.

2. "Біз жер қойнауында жасырыңғаан осы мол байлықтың жүзден бір бөлігін де игергеніміз жоқ." - Себеп-салдарды көрсету үшін "біз" сөзі мен "де" сөзін пайдалану керек. Олар өзара байланыстыруларды көрсету үшін қажет.

3. "Қазақстан үлесіне әлемдегі табылған және барланған мұнай қорының 3-4% тиеді." - Сөйлемде "3-4%" себеп-салдар сөзін пайдалану керек. Ол солайша анықталады, сөйлемде негізгі нүктесізбен байланыстырылған салыстырмалы сөздерімен.

4. "Кеңес уақытындағы "Қазақстанның жер қойнауынан ..." - Мысалдағы сөйлемде "кеңес уақытындағы" себеп-салдар сөзімен байланыстырылған. Ол сөйлемнің бір сыңары ретінде анықталды.

Себеп-салдарды көрсетумен сөйлемдерді талғаулы түрде қалпына келтіріп, оларды оңдауға болатынамыз. Жаттату үшін сөйлемдің барлық шарттарын өзімізді шектейміз. Нөмір берілген болса, себеп-салдарды, сөйлемдің ғана сыңары ретінде анықтауға ықпалдаймыз. Кейбір жағдайларда, себеп-салдар сөздіктерді сызығу аңыздап, сөйлемнің мазмұнын анықтауға тырыстаймыз. Осыны есептейміз, уақытты таяп,
артықшылығын қажет еткенін білгімізге орнатамыз. Варианттарды да есептеп, даналықты нұқып отырамыз, шығармасыздай "бұрынғы шығарулар" таратуларымызда сөйлемді оңдағауға болатынамыз.