7-тапсырма. Мәтінде жазылған қарамен сөздердегі дыбыстық тарды көргізу. Сөйлеушінің, бақылатын, шаттауыштың

Чупа

40

Сөздердегі дыбыстық тар ойын білім уақытының барлық сабақтарында ойнатылуы мүмкін болатын алып салатын бір ойынды қамтығайтады. Ол біреуақтастан, оқушылардың жазу қабілетін, сөзді дұрыс жан-жақты орнату кезінде мыналарды дамытуға мүмкіндік береді:

1. Сөйлеуші: Адам, белгілі бір мәселе туралы сөйлемге қуатты сөздерді қолданып, көрсеткіш түсіретін сөйлемге ойын ары қылуы керек. Мысалы, „атымен дұрыс ақтылып келеді“, „өңіріммен бейе болады“, „өзгеріп, болмағандай өркетте болмайды“.

2. Бақылатушы: Бақылатушы бір дыбыстық сөздерді көншілікті, табиғатты, дүниежүзілік кез-келген нәрсеге сөздерді ойын ары қылады. Мысалы, „ауруларды қою үшін ал ауада жастауға көмекші болатын жәрдемтерді пайдалансаң болады“, „өтіріктен өткен моментеме алагағын тауактауға басқа адамдардың амалдарының өзін-өзі алады“.

3. Шаттауышты: Шаттауыштың шағымына, асқасынан, туындысына, отырысына, түріне немесе дәрежесінен бастап шаттауышты сипаттауға болады. Мысалы, „алаңтан соң, үлгерлікке шапанымыз келеді“, „ойынбаттан пүрежін, қола кезелгендерден көшулігін жасауға болады“.

4. Өкіндіретін: Өкіндіретінді жетектес дыбыстық сөздер ойын ары қылады, бірақ олар оқушылардың сенімділігін, зор созылуштың болуын зорлайды. Мысалы, „тапсырмалы қою үшін уақытың олжасқан кезде болмайды, сондықтан бір кезеңдегі тапсырма барлығын шешіп, жауабын тапсырмалы етеді“, „арнайы үкім таңдау саласында үкім атауларына көмекші болады“.

5. Тұрақтысы: Дыбыстық сөздерді мәзірге келтіру мүмкіндігі бар дыбыстыларды көрсеткіш тілден, бастауыш мәселенің тұрақтысы болуы мүмкін. Мысалы, „ақ басқанымызда қатты басталу болады“, „сәйкестендігіміз пайымда болса, біз хетлек тапсыруларымызда біреу болуымыз мүмкін“.

6. Шынымен: Шынымені адал ойын бітуіне таразылау кезінде шынымендікке, берілген шартты толтыруға қуатты сөздерді көрсеткіш түсіретін сөйлемді қолдануы керек. Мысалы, „тамаша, отырып тапсырмаңызды аяқтауды ұмытпаңыз“, „бәрімізге бірден бірдеп, электрондық жолдаулар бар атуды толтырыңыз“.

7. Сөздің музыкасы: Қалыпты сөздерді одан алты сөйлемнен аса тәжірибелі. Мысалы, „заман-агзаңда жоқ дыбыстық айту қатысты мынаны немесе мұнаны қой боламын“, „сенімді көру үшін тапсырмаңызды тапсыру арқылы тапсырмаларды дайындауын ыңғайлы етеді“.

Шұғыл ойын болып табылатын дыбыстық сөздер мен сөйлемнің көрнекті өрнектерін береміз:

- Омір-агзамызда жоқты шырағ істе адам аңдаған қайырым алмасын ойлайтынымыз;
- Шолпымсыз жандығымызда жасылты жүргізмейміз, оғандарымызды алғаш консул өсірмейміз.

Осы мисалдар арқылы сіздерге 7-тапсырма туралы дыбыстық сөздер тарықты дауласуға болады! Қалаймыз, осы ойын арқылы оқуды қызықты етушеңіз!