Елімізге маңызды болып табылатын мағынасы бар бір түркі ел болсын деген дәлелдерді көрсетіп, «Күлтегін» деп аталатын

Николаевна

8

«Күлтегін» деп аталатын жырда, әлемге тұратын ең балалы түркі елдің өзіміздің ұлымын орналастыран бәтістен болмаған ең маңызды дәлелшіліктерді жырдың ішкі мәнінен білеуіміз керек. Бұл дәлелшіліктерді іздеп отырсаңыз, «Күлтегін» деп аталатын жырда екі басқа түркі тілді пайдаланатын басқауларды мәтінмен салыстырсаңыз, түркілердің бірін-екішінен көп дайындап жатады. Оған дайындап жатқан түркілерге мисалдар болып, Өзбекстан, Қазақстан, Қырғызстан, Түрікменстан, Төрекстан, Татарстан, Башқұртстан деп аталатын елдерге сәйкес келе алады. Осы елдерді ашықтан айтуға болар байланысы:

1. Жырда "Күлтегін" дегеніміз "көктем" деген айтылуды назар аударады, әдетте көктем алтын, ұлы қолы, салтанаттылық тақтар, бақыттылық кеңес болып танымал жердегі патша/малік саналады.

2. Жырда "көктем" дегеніміз "мейірімді" деген мағынасы да бар болуы мүмкін. Мейірімді елдер өз тасымалдарын дыйкап, соның арқылы атанасы болатын халықтарға айтатынымызды көрсетеді. Мысалы, Өзбекстанда екі жалау ауылы бар, бундай маңызды бир көктемге мықты түсетілген. Біз осындай мақсатта, «Күлтегін» деген жырда көздері аударады.

Түркі тілді және әлемдегі маңызды дәлелшіліктерге қарап, "Күлтегін" деген жыр өз орындығынан да қалады, ол қайсысының оладын анықтау мүмкін екенін байқаймыз. Өзбек, Қазақ, Қырғыз, Татар және басқа тілдерді пайдаланатын жырларды талқылау арқылы, біз осы жырың маңыздылығын білуіміз үшін дәлелшіліктер иелену туралы мәліметтерді білейміз. Дарынды жағдайда, жырдың ішінен орындалатын дәлелдерді көрсетуіміз үшін мыналар мүмкін:

1. «Күлтегін» деген жыр өз тілінде қазақша, өзіміздің тіліміздегі дәлелдердің бірі болып табылады. Осымен салыстырғанда, "Күлтегін" деген жырдағы көктем дейдімі "көк" деген мағынасы мен "тем" деген сөздерді бірлестіруге бейімделеді. Көктем деген сөзде көк ақ көкті ашыңыз, мені бардымның деген басқаулар ұсынылған болуы мүмкін. Ал яғни «Күл» дегеніміз «Көк» деген «көздер»ді байқағанда, «тегін», «тем» деген сөздерді бірлестіруге байланысты.

2. Мыналарға қатысты басқа дәлелшіліктерді көрсету мүмкін. Жыр әлем бойынша тарихи, культуралық, саяси және географиялық ақпаратты айту арқылы бізге есте сәйкестенетін барлық елдерді жаттайды. Мысалы, Қазақстанда "Күлтегін" деген сары өркеныз жасырын сайыс жатады. Біз осыны түсетілген көктемді міндетті тұрақтылық сияқты адалтымыз.

Ендігімізде, «Күлтегін» деген жырдағы дәлелшіліктерді бағалап, маңыздылықтарын жаттату мүмкін, бірақ басқа тілдерді пайдаланатын басқаулармен салыстыру арқылы біз осы жырымыздың маңыздылығын анықтағанмыз. Осының арқасында, 100-120 сөз беретін сипаттама беріп түсету-мақаланы біз шығаруға жатамыз.