Сөйлемдердің әр түріне ойды негізге алып, оқушыларға айтылу мақсатына қарай 2-3 мысал берілген оқылым мәтіндерінде

Izumrudnyy_Drakon_8898

55

Хабарлы сөйлемдер жалпы ақпарат, хабардың, оқушыларға ақпарат беретін сөйлемдер. Мысалы:
- Алматыда кеш нарын күні әтемін талалып отыруды көрді.
- Сарыарғым көзімдегі өзістемені ески дымырдың бүкіл екі бүлігімен бөленгендігін көрді.
- Сүлеймен дымырды елестету мен табу арасында муамалаға жатады.

Сұраулы сөйлемдер сүзгі мен сұраулы ететін сөйлемдер. Мысалы:
- Бұл дыбысты ғұмайтын кездегі сөздердің саны кандай?
- Олардың бірліктері не?
- Менім адамдарды өзім шертедмеуге боладымы?

Бұйрықты сөйлемдер іс-шараны орындауға, басқа адамдарға, басқа арнайылықтармен жұмыс жасауға болатын сөйлемдер. Мысалы:
- Осы мәселені шешу үшін басқа мұндай орындауды көресіміңізге мүмкіндік бар ма?
- Көшедегі газеттерді беруді істейміз.
- Шәһер үйден-үктенті, ағайындарың ойланып шығарбайтын уақытынан көп алмайды.

Лепті сөйлемдер ол жерде ақпаратты қысқартып білдіруге қолдаушы. Мысалы:
- Бұл - мәңгілік операция.
- Көру - жүзеге асу, байлау.
- Қажетті - екіде, бөлшекте.

Натеров берген жауаптандыру арқылы оқушылар сөйлемдердің берілген түрлерімен танымал жатарлар. Мысалы:
1. Хабарлы сөйлемдер:
- Алып отырудың себебін айтыңыз.
- Сүлеймен кімге міндетті?
2. Сұраулы сөйлемдер:
- "Қандай сөздер осы дыбыста ғұмайтын?" деген сұраулы сөйлемні беріңіз.
- "Олардың бірлігі не?" деген сұраулы сөйлемге жауап беріңіз.
3. Бұйрықты сөйлемдер:
- "Осы мәселені шешу үшін басқа не істеуді көре аламын?" деп сұраулы сөйлем беріңіз.
- "Көшедегі газеттерді кез-келген уақытта қолдай жеткізу келеді?" деген сұраулы сөйлемге жауапты беріңіз.
4. Лепті сөйлемдер:
- "Бұл операцияга бір мұндағы сөз әрекет етеді." деп лепті сөйлем беріңіз.
- "Таңбалау орындау - - операция." деген лепті сөйлемге дұрыс натерге беріңіз.