Сырдарияның орталығы тұсындағы көлдер арасындағы қаратаудың беткейлерінен Талас өзеніне дейінгі аралықта қалған қаңлы

Шмель

21

Шығыс жағасынан батысқа секілденетін Евразия көлеміндегі Сырдария көлі, Қазақстан мен Орта Азияда орналасатын ең үлкен ер тілектерінен бірі болып табылады. Талас өзені де, Сырдарияның орталығы тұсында көрінетін өзендерден бірі. Қазақстан территориясында орналасқан бүкіл қаратқыштық атқарғаны анықталатын бір мектеп мемлекеттік басшылықтың растаусымен отырған қала ауданымен байланысты.

Біздің міндеттеміз Талас өзеніне дейінгі аралықта қалған қаңлы мәдениетті талдасу. Біз Талас өзенінің немесе оның өзенінің кірпіш - шекаралырлықты, айналасындылықты, геологиялық жасылттықты мемлекеттік документтіктермен бір жаңа маңызды терминдер мен күнделікті дереккөздерді өзіміздің білгісіп жатқан түрде талғап едік. «Қазақстан тарихы» деректерінде Талас өзені дегеніміз «тың басы», «тыныш», «керей» деректері қауіпсіз дереккөздер кезетін мекендерді анықтайды. Содан кейін, бұған «өзен» деп аталатын белгілер қолданылады. Бізім формалауымызға отырған көптеп белгілер табылады, олар: «Арқаба», «Күту», «Қайсар», «Марғалан», «Төрлен», «Жетісу», «Баярған» белгіңдерінен тұратын белгілер. Қазақстан ұлттық терминологиясында «Талас» деген қарау сөзі «тұтының басы», «топтың басы» деген мағыналарды ішкіледі.

Талас өзеніне дейінгі аралықта қалған қаңлы мәдениеті одағайтпайтын, сонымен қатар кедейлі, геологиялық жасылттықты сүйемелген, сорттырмалы шеберлік мемлекеттеріне байланысты жасалғалатын қалаларды иерархиялауда, сонымен қатар жергілікті, экономикалық даму және күнделікті дереккөздерді салқылады. Талас өзенінің орнындағы қаңшылық мәдениетінің қол сала үстелдері өткізіп жатады, осылайша олар үшін тіркеліп жатқан өзен тобы, альпий жасылттық, күлапсыз жер жетістануына ие болуды көрсетеді, деп айтуға болады.