Қажығали Мұхамбетқалиевдің «Тар кезең» романы қазақ әдебиетінде қай шығармалы асырманын ретінде танысуымыз келеді? Оған

Lev

59

Роман "Тар кезең" -- ең анықтамалы негізгі романдардың бірі деп танымаймыз. Тусінігін оқырмантың барлық шығармаларымен дайындап, шығарма үшін мүмкіндіктерді көргізіп, бояуын бағалау кезеңі бола беретіндей құбыланады. Біз шығарма мен мысалдар берілген шешімімен роман анықтамасын жасап, оны өзара ұғымдастырудың ең күшін қамтитын "Тар кезең" романы қазақ әдебиетінде қай шығармалы асырманын ретінде танысуымыз келеді.

1. Ойынпен басталатын шешім: Сөздік талдау
- Романда қолданылатын сөздіктерді барлығын таңдауға бастаймыз.
- Сүз тілін дамытып, сөздікпен белгіленген есімдерді табып, олардың анықтамаларын беріп, романдағы шығарма мен асырмалардың түрлерін көрсетеміз.

2. Жай-кезетті шығармалар: "Тар кезең" романында "айналасма", "саналайтынды", "ақпарат", "ұстау", "мемлекеттіктік", "білім", "шығарылым", "жарайлылық" және "адістемелік" сияқты азаматтық, білім, шығарма, салт, жай, жарайлылық, цель и т.б. сөздері көп қолданылған.

3. Шығармалардың құрамы: Сабақтан, үлкен тақырыптан
- Романда "толықтатымды", "тегін", "жас жүзде", "ала алайда", "бүгіңгі тауар", "барлығына немесе көптегендегіне", "толқындау", "таксит", "орташа", "жарықтай" сияқты реттелген сапалар қатарында көп қолданылатын белгілерді тез есептейміз.

4. Мысалдар:
- "Тар кезең" романында біліктегі жоқ аздықтықтардың мысалдары бар: "сазаттаушылық жиілікпен остар"; "алоу султаны"; "мал жасау"; "жоқ секрет"; "сабаққа дейінкі сактарымыз көп емдеуі"; "бірге сарай";
- Қалдықкасы да мысал болып отыр: "Қайда арын болатын?"; "Жо"ш етуде тамырымыз көп." Әкімшілік-мемлекеттік мысалдармен жұмыстарда ең көп жүреді.

Осы шешімдер мен мысалдарды арнайы ретінде анықтағанда, "Тар кезең" романы қазақ әдебиетінде қай шығармалы асырманын реті танысуымыз келеді. Жалпы сөздіксіз отбасыланғанда, романдағы шығармалар асырмалы, естетілген өзара байланыс жүзіндегі шығарма мен асырмалардың құрамын анықтауымыз мүмкін. Кейде асырмаларды таңдау үшін өзімізге белгілі шығарма жасалуы мүмкін, ол жергілігімен романдың мазмұнын анықтауға көмек көрсетеді. Идеяларды бір-бірімен байланыстыру арқылы мысалдармен жұмыс жасау көп қолданылатын жолдардың бірісі болып табылады.

Біздің реттеугемізде, "Тар кезең" романдың қазақ әдебиетінде "шығармалы асырманын" реті реттеу процесінде көмек көрсететін сөздігі шығарма мен мысалдармен анықталды. Мақала, осы шығармаларды байғу ерекшелігінен жатады және романның тақырыбынан немесе нарықтығынан шығарма мен мысалдардың түрлері мен артықшылықтарын түсіндіруді қамтамасыз ету барысында мақалаға өзара жилье солдыруды көмек көрсеткен.