Нұсқа. 1. Сөйлем түріне әдебиет пен ақпараттық мәтіннен ғана қосылатын сөйлем түрін табыңыз. а) жайылма. в) толымды

Polyarnaya

63

1. Сөйлем түріне әдебиет пен ақпараттық мәтіннен ғана қосылатын сөйлем түрін табу үшін, басқа мәтінді сүйемелдейміз. Жалпы сөйлем түрлерін бөлек кез-келген төртге бөлеміз: жайылма, толымды, атаулы және жалаң. Жайылма сөйлем бізге бір нәрсе туралы ақпарат бермейді. Толымды сөйлем бізді меңгертеді. Атаулы сөйлем бізге кез келген предмет және есім туралы ақпарат береді. Жалаң сөйлем бізге кез келген шектер және шарттарды айту үшін қолданылады. Енді сөйлемдерді көрсетеміз.

а) Жайылма - бұл сөйлем бізге кез келген ақпаратты бермейді, сондықтан оны қосып болады.
в) Толымды - бұл сөйлем жеке жасадан/сөйлемнен бәрінен меңгеру үшін қолданылады.
с) Атаулы - бұл сөйлем предмет немесе нысанды меңгерту үшін көмек көрсетеді.
д) Жалаң - бұл сөйлем шарттарды айту үшін қолданылады.
е) Жақсыз - сөйлем түріне әдебиет пен ақпараттық мәтінден ғана оларды орнататын специалды сөйлем түрін жоспарлаймыз.

2. Атаулы сөйлемді табу үшін, көпшілікті предметтерден қосымша мәтінді сүйемелдейміз.

а) Таулар бұлтпен тірескен - бұл сөйлем таулар мен бұлттарды жасайтын аралақ тіркейтілгенде пайда болады.
в) Қазақстанның жері кең-байтақ - бұл сөйлем Қазақстандың жерінің кең-байтақтылығы туралы айтылады.
с) Көгілдір көлде аққу қалқиды - бұл сөйлем көгілдір көлде пайда болатын аққу салынғанын айтылады.
д) Таулы аумақтарының табиғаты аса сұлу - бұл сөйлем таулы аумақтарының табиғатының аса сұлуының көзін жогарыда ашатындысын білдіреді.
е) Ашық жасыл дала - бұл ашық жасыл даланың күннің ескіремейтін дала болысы туралы айту.

3. Бастауышы зат есімнен болған добры сөйлемді табу үшін, басқа мәтінді сүйемелдейміз.

а) Олар туралы оқыладымын - бұл сөйлем бізге олар туралы оқу кезеңдерін айтатын затты меңгереді.
в) Олар 1991 жылы ғарышқа ұшты - бұл сөйлем олардың 1991 жылы ғарышқа ұшып кеткендігін айтады.
с) Үлкендер бір ауыздан құттылды - бұл сөйлем үлкен ескерткіштердин бір ауыздан құттылғандығын айтады.
д) Біз жер-ана жыламаса дейміз - бұл сөйлем біздің жер-ана аймақта жыламасын сақтау мемлекеттің қауіпсіздік мүдделеріне қамтамасыз ету кезеңдерін айтатындығын білдіреді.
е) Туған жерін айтады - бұл сөйлем туған орнымызның атауын жазатындығын айтады.

4. Сызықша дұрыс қойылған сөйлемді көрсету үшін, сөйлемдерді анықтау максатында басқа мәтіндөрмен жұмыс жасаймыз.

а) Сусыз-өмір - бұл дұрыс сызықша қойылған сөйлем емес.