Сөйлем түрін белгілі бір атау мағынасын анықтаңыз: а) атаулы сөйлем, б) жай сөйлем, в) құрмалас сөйлем, г) мезгіл
Сөйлем түрін белгілі бір атау мағынасын анықтаңыз: а) атаулы сөйлем, б) жай сөйлем, в) құрмалас сөйлем, г) мезгіл сөйлем, д) жайылма сөйлем.
Zolotaya_Pyl 29
Сөйлем түрлерін түсіну үшін, сөйлемнің түрлерін белгілейміз:а) Атаулы сөйлем: Осы түрдегі сөйлемнің мәні дегенмен, аты прономенің мәнімен назар аударып, осылайша, оны мыналар анықтап отырады: "Менің атым Ана." Мұндай сөйлемдерде атау орнында аталатын өзіндік деген сөз қолданылады. Осы халықаралық әдет атына міндетті емес, ол адамның белгіленуімен алушылардың оқиляу сапасына өзгертетін білімнен айырмашы қалайтыны мен сәйкес келеді.
б) Жай сөйлем: Осындай сөйлемнің мәні дегенмен, онда анықталған сілтеме прономенің мәнімен назар аударылады. Мысалы: "Ол суып мөлде болды." Осы сөйлемнің белгіленген прономі жайына сөйлегендігі үшін осы сөйлемнің мәндік бірлігі осылайша анықталды.
в) Құрмалас сөйлем: Осындай сөйлемнің мәні дегенмен, жүктелген жағдайда бір пайыздық мәнмен жұмыс істелгендерін анықтауға арналмайды. Мысалы: "Біржа операциясындағы пайыз құраушылар тарапынан 2000 теңге ұтылады." Осылайша, құрмалас сөйлемде пайыздық мәні орналасқан болады.
г) Мезгіл сөйлем: Осындай сөйлемнің мәні дегенмен, онда сөйлемдің мезгіл саны анықталады. Бұл сөйлемдерде "екпіні" (бірінші), "екінші", "үшінші" сөздері пайда болады. Мысалы: "Менің тiлімім мыңыншы сыныппа тиетін." Ол сөйлемде "мыңыншы" сөзін вельмидағанына келесі мезгіл сөйлем анықталады.
д) Жайылма сөйлем: Осындай сөйлемнің мәні дегенмен, ол соңына анықталғанда, сөйлемнің оң жақ екі сөзін жолға ала орындарымен бірге орындалса да, бүгінде олар орнын тегін соңына орналастырылған болса, осылайша орындалады. Мысалы: "Досым кешегіне кетті." Ол сөйлемде "кешегіне" жайылма сөйлем анықталады.
Осы бес сөйлем түрлері мағынадырудың немесе сөйлемнің әр түрімен жан-жағынан анықтамадырудың қаншалықты орнын жасайды. Оларды үйреніп, қолданып, түсіне алу үшін шығармаюымыз.