ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ 9-тапсырма. Мәтінді қайта шығарып, сұрақтарды қалпына келтір. 1. Шыңғыстың солдаттарды үңгірден алып

Putnik_S_Kamnem

61

Шыңғыстың солдаттарды үңгірден алып шыққан орын шын тіннен тауып оқығымызға қандай ретте ойлайды?

Шыңғыстың солдаттарды үңгірден алып шыққан орын традициялық айтулар, арнайы құралдар мен неолиттік заттар қандай түрде ойланадыңыздар деп сұра бердіміз. Ал осы сауалғе толық жауап беру үшін мағынанымызны кешіргізейік. Шыңғыстың солдаттарды үңгірден алып шыққан орынды ойлау үшін біз фольклордың, этнографияның, историяның және археологияның мәліметтеріне байланыстыратын болуымыз керек.

Егер осы мәселенің тарихи жағдайын талдау жасасаңыз, басқалардың жазба және орындарымен билікті болуы мүмкін. Атаулар, жазбалы, орындардың мекенжайлары мен сыйлықтары жақсы көзіңізге түседі. Мысалы, Қазақстандағы Жетісу өңірінің шыңдық мәселесі туралы мәліметтерді қарап алсаңыз, осыныӣ тарихи мәліметтерге негізделген атауларды ұсынамыз. Атаулар арқылы солдаттардың орнымен жасалынған жерлерді, олардың табиғатын, мысалы, қабырғалар мен құралдардың болуын анықтауға болады.

Тауып оқығыңыз арқылы осы айтуды талдауды аяқтау негізінен, біз осы мәселені кейбір категориялардар бойынша санап алуға талдау жасаймыз:
1. Фольклор мен археология салалары: Осы категорияда біз мәтіннің тарихи арнайылығын, әдеби мәнін, сатылыстан белгілі болатын at мекенжайларын, оларды құрайтын жерлерді, табиғат функцияларын, құралдар мен олардың мәнін талдау жасаймыз.
2. Орта асрақтар мен жылдары: Осы категорияда біз мәтіндің орналасқан уақытын, жылдарын және маңызды событиялардың генезисін талдау жасаймыз.
3. Ортақ ендіріс: Осы категорияда біз дүниежүзілік тенденцияларды, ортақ маңызды событияларды және жалпылооқтарды талдау жасаймыз.

Анықтамалықтарға негізделген осы орын бойынша, біз ұсынылған сұрақтар объективтіктеуші болып, шыңғыстан үзіліп шыққан орын туралы ерекшеліктерді талдауға болады. Жан-Жак Руссоның «Из рассказов о Женеве» туралы мәліметтерді қарастырсаңыз, оларда анықталанған ерекшеліктерді көресіз. Өзіміздің да мәтінге ғана, біз жазылу мәні және неолиттік заттар туралы қандай айтылғанымызды растайды.

Вацлав Мирзенің солдаттарды таңғажайып оқиғаға жатқызғаны туралы сондай-ақ не істегеніңізді анықтаңыз.

Вацлав Мирзе солдаттарды таңғажайып оқиғаға жатқызғанда, оларды үздік емесіңіз-ақ қайсысында шығардыңыз? Анықтама жасауды ұмытпаңыз, сондықтан оқушының мақсаттарын қанағаттандыра алу үшін оның жетекшілігін санайдық. Біздің шынжыраган сұрақымызда "сольдаттар таңдаушы кезеңге емес" болуы тиіс. Осылар мен тағы бірнеше басқа специалисттердің айтуымен, оқушы солдаттар соған меншіктік әскерлер деп ашықтап түскенге дейін шығармайды. Жақсы тарапта оны қанағаттандырудың үш тәсілі бар:
1. Вацлав Мирзе рәсімінде солдаттарды таңдауды қарапайым себептерге байланыстыру, осыны айтып бергенде рахатты ақпарат болатын болып табылады.
2. Солдаттарды таңдаудың негізгі жетекшілігі солдаттың дайындығын маңыздатады.
3. Солдаттың таңдауы артықшылықтайым собственные, общественные, государственные болашақ кезеңдердегі дайындығына, ашық-жасық отқызуға көмекші болуы керек.

Осының барлығын әрі солдаттық жұмыстарының моноғрафиялары, кафедралар анықтайтындысыларында талдау жасағанымыз болатын. Теориялық практикалар арқылы оның ерекшелігін және не істегенін анықтауды ұмытпаңыз. Міне, қалай түсінов жұмыстардың аясында өзіңізге арнайы мәнді нығайтуға көмекші болады. Теориялық жұмыс жасаудың аясында өзіңіз оны сынап көре отырып, біреулінен жеңіп шыққанныңыз үшін, неістеген тексттерден басқа, дүниеге арнайы біліміңізге дейін дайындығыңыз осылаға көмек көрсетеді.